Örgütsel Bağlılık okul sorunları

OKULLARDA ÖRGÜTSEL BAĞLILIK SÜRECİ 

Örgütler belli amaçlar doğrultusunda kişilerin birleştirilerek güdümlendiği yapılardır. Her örgütün kendine özgü bir yapısı, iklimi ve kültürü vardır. Örgüt içine kabul edilen yeni üyeler, örgüt kültürüne uymak zorundadırlar. Örgüt iklimine uymayarak, örgüt kültürüne ters olarak menfaat ve çıkar çatışmasına düştüklerinde örgüt iklimini zedelemiş olurlar. Bu da başta örgütte söz sahibi olan örgüt üyelerinin olmak üzere, örgütteki diğer üyelerin antipatisini kazanmaya yol çar. Örgütsel iklime uyarak örgüt ve üyelerle çatışmayan örgüt üyeleri, örgütsel bağlılığı gerçekleştirmiş olurlar.

Okullarda, örgütsel bağlılık daha da önem kazanmaktadır. Çünkü eğitim kurumları yeni bir neslin yetişmesine öncülük eden önemli bir kurumdur. Eğitim örgütlerinde örgütsel bağlılığı görerek yetişen öğrenciler, ileriki yaşamlarında ve iş hayatlarında örgütsel bağlılığın önemini daha da anlayacaklardır.

Bu bağlamda bu çalışma, eğitim örgütlerinde örgütsel bağlılığı ve bağlılık yoksunluğu sonucu ortaya çıkan çatışmaları incelemeyi hedeflemektedir. Bu hedeflere ulaşmak için; örgütsel bağlılığa etki eden örgüt iklimi ve örgüt kültürü ele alınmıştır. Örgüt kültürüne uyum sağlayamayan ve menfaat sağlama amacına sapan ve örgütteki adalet sistemini benimseyemeyen kurum çalışanlarının durumu incelenerek çatışma yönetimine de yer verilmiştir.

1.1. İLGİLİ LİTERATÜRÜN İNCELENMESİ

                Bu bölümde okullarda örgütsel bağlılık, örgüt iklimi ve yaşanan çatışmaları konu alan kitaplar, tezler, araştırma makaleleri ve diğer bilimsel kaynaklar incelenerek literatür taraması yapılmıştır.

1.1.1.Okul ve Eğitim İle İlgili Kavramlar

Bu Bölümde Eğitim kavramı,  Eğitim Yönetimi, Okul Yönetimi Yöneticilik ve Liderlik kavramlarına açıklık getirilmiştir

1.1.1.1.Eğitim Kavramı

Eğitim, her felsefî sisteme ve psikolojik yaklaşıma göre değişik şekillerde tanımlanmıştır. Bu tanımların pek çoğu, eğitime bir amaç yüklemiştir. İdealistler, eğitimi Tanrıya ulaştırma süreci için yapılan etkinlikler; Realistler, insanı toplumun başat değerlerine göre yetiştirme süreci; Marxistler, çelişkiyi en aza indirip üretimde bulundurma süreci; Pragmatistler ise, yaşantılar yoluyla kişide istendik davranış değişikliği oluşturma süreci; var oluşçular ise insanı sınır durumuna getirme süreci olarak ele almışlardır ( Sönmez 1993, s.77-138; Sönmez, 1999, s.27)

1.1.1.2.Eğitim Yönetimi ve Okul Yönetimi Kavramı

Okul yönetimi, eğitim yönetiminin sınırlı bir alana uygulanmasıdır. Bu alanın sınırlarını eğitim sisteminin amaçları ve yapısı belirler. Okul müdürünün görevi ise okuldaki tüm insan ve madde kaynaklarını en verimli biçimde kullanarak, okulu saptanmış amaçlarına uygun olarak yaşatmak ve gelişimini sağlamaktır (Bursalıoğlu, 1982:6).

1.1.1.3.Yöneticilik ve Liderlik Kavramı

Bundel(1930) liderliği, insanları ikna ederek onlara istediklerini yaptırabilme sanatı olarak tanımlamıştır(Erçetin,1998: 6). Bass(1985) ise liderliği; grup etkinliklerini, grup hedeflerine ulaşma doğrultusunda etkileme süreci olarak tarif etmektedir (Akt. Çelik,2005,s.187). Lider, değişim ortamı içinde tehlikeden çok fırsatların yattığını görebilen ve buna yanındakileri ikna edebilen kişidir (Özden,2000:128).

 Koçel(1989)’e göre ise liderlik, belirli şartlar altında belirli kişisel ve grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere bir kimsenin başkalarının faaliyetlerini etkilemesi ve yönlendirmesi sürecidir (Akt. Bul,2007,s.53).

1.1.2.Örgüt ile İlgili Kavramlar

Eğitim kurumlar organize olmuş örgütler demektir.. Bu bölümde örgüt kavramı,  örgüt iklimi ve örgüt kültürü kavramları açıklanacaktır.

1.1.2.1.Örgüt Kavramı

Geniş anlamıyla örgüt; belirli amaçlar doğrultusunda kişilerin çabalarının eşgudumlendiği bir yönetim işlevi; amaç, insan, teknoloji boyutlarının etkileştiği bir sistem; kişiliğini belirleyen ve kendine özgü bir kültürü olan; işleri, mevkileri, çalışanları ve aralarındaki yetki ve iletişim ilişkilerini gösteren bir yapıdır.

1.1.2.2.Örgüt İklimi

Örgüt iklimi; “örgütü betimleyen bir özellikler dizisi toplamıdır ve örgütü öteki örgütlerden ayırır, zaman içinde oldukça sürekli ve değişmezdir, örgüt içindeki bireylerin davranışlarını etkiler.” Bu tanıma benzer baksa bir tanımda örgüt iklimi; örgütü betimleyen, örgütü diğer örgütlerden ayıran, zaman içinde oldukça sürekli, değişmez olan ve örgütte bulunan bireylerin davranışlarını etkileyen özellikler dizisi toplamı olarak tarif edilir. Örgüt iklimi; örgütün kişiliğini oluşturan, örgütü diğer örgütlerden ayıran, örgütü betimleyen, örgüte egemen olan, örgütün iç çevresinin oldukça kararlı, değişmez, sürekli niteliğe sahip ve örgütte bulunan bireylerin davranışlarını etkileyen ve onlardan etkilenen, somut olarak gözle görülüp elle tutulamayan, ancak örgüt içindeki bireylerce hissedilip algılanabilen ve bütün bu özelliklerin içine alan psikolojik bir terimdir (Bakan, Büyüksese ve Bedestenci, 2004:67).

  

1.1.2.3.Örgüt Kültürü

Örgüt kültürü, “bir örgütün içindeki insanların davranışlarını yönlendiren normlar davranışlar, değerler, inançlar ve alışkanlıklar sistemidir” (Dincer, 1992:271). Kültür, insanlara yapmak zorunda oldukları şeylerin neler olduğu ve nasıl davranmaları gerektiği konusunda duygu ve sezgi kazandırır. Başka bir ifade ile örgüt kültürü, örgüt üyelerinin düşünce ve davranışlarını şekillendiren hakim değer ve inançlardır.

1.1.3.Eğitim Örgütleri

Eğitim kurumları temelde bir arada ve uyumlu çalışmayı ve yardımlaşmayı amaçlayan bir yapıya sahiptir. Ancak her bireyin her an mutlu edilmesi olanaksız bir olgudur. Bu nedenle çatışma kaçınılmaz bir sorun olarak karşımıza çıkar. Çatışma aynı zamanda kurumun vazgeçilemez bir parçası durumundadır. Mhehe (1997)’ye göre, çatışma, örgüt yapısının tesirsizliğe doğru olan eğilimini, durağanlaşmasını, dağılmasını önleyen bir savunma mekanizmasıdır. Bu nedenle çatışma kurumun büyümesinde ve yaşamına devam etmesinde önemli rol oynar. Çatışmanın diğer bir fonksiyonu ise kurumun kaynaklarının dağılımıyla ilgilidir.

1.1.3.1.Okullarda Örgütsel Bağlılık

Morris and Sherman’ın bağlılığı açıklamaya dönük geliştirdikleri Değişim yaklaşımına göre kişi, organizasyona ne kadar katkı sağlar ne kadar yatırım yaparsa o kadar bağlanır. Psikolojik yaklaşıma göre ise bağlılık, yüksek oranda katılım ve yüksek oranda uyum olarak tanımlanabilir (Shaw vd., 2003:1022). Örgütsel bağlılık,çalışanların örgüte olan psikolojik bağlılıklarını ifade etmektedir (Demirel, 2009:116). İş çevresi, yönetim pratikleri, örgüt içi sosyalleşme, kişinin karakteri, organizasyonun karakteri, bireyin örgütle yaptığı psikolojik anlaşmayı etkiler (Carver vd., 2011:138). Kişi örgütle oluşan psikolojik bağın gücüne göre örgütün çıkarları ile uyumlu şekilde hareket eder veya etmez (Yang ve Chang, 2008:881). Psikolojik bağ ne kadar güçlüyse çalışan o derecede örgütün problemlerini kendi problemleri gibi görür ve elinden geleni yapar (Brooks ve Zeits, 1999:71).

1.1.3.2.Okullarda Örgüt Kültürü Unsurları

Örgüt kültürünün temel öğeleri değerler, normlar ve varsayımlardır. Diğer yandan, örgüt kültürünün görülebilen ifade biçimleri arasında; seremoniler ve törenler, adetler (ritüeller), hikâyeler, mitler, semboller, dil ve kahramanlar sayılabilir.

1.1.3.3.Okullarda Örgüt Kültürünün Boyutları:Örgüt kültürü, araştırmacıların birçoğu tarafından soyut cevre olarak görülmekte ve bu nedenle boyutları kesin olarak belirlenememektedir. Örgüt kültürünün tanımlanıp ölçülmesinde, belirlenmesinde esas olan 10 boyuttan söz edilmektedir. Bunlar: (Bireysel özerklik, Risk toleransı, Yon, Bütünleşme, Yönetim desteği, Kontrol, Kimlik, Ödül Sistemi, Fikir ayrılıklarına verilen tolerans, İletişim modelleri Dincer,1996; Akıncı, 1998).